1976

Op ‘n koel wintersmiddag kom my pa tuis met wonderlike nuus van bevordering, ‘n beter inkomste en ’n lieflike nuwe woonplek. Opgewonde klim ons in die boksie Peugeot en ry na die nuwe adres.

Ek onthou die blokkieshoutvloere, groot venters, en die stoep met die pers bougainvillea. My ma, en so by so ons almal, se opgewondenheid is aansteeklik. Laggend en geselsend ry ons huis toe.

Die toekoms lyk so rooskleurig.

Ter viering skink my pa oudergewoonte sy skemerdrankie – vodka en water. Ons almal beplan ewe hard aan die nuwe woonplek en toekoms.

My pa stuur vir my en Swartjie, my kleinsus,om nog ‘n drankie vir hom te skink. Omdat jy nie die vodka in die water kan sien nie, trek ons hom ‘n streep. Ons skink net water en ewe vroom gaan sit ons in die sitkamer. Ek sit op die mat, langs die poef, by sy roquefortkaas voete.

Dis Olimpiese Spele-hoogtepunte op die telvisie. Nadia Comăneci van Roemenië tuimel na wêreldroem. My pa vat ‘n slukkie van sy drankie. “Jou klein blikskottel,” sê hy laggend aan my sussie, “jy het net water ingegooi!”

Ons lag, en ek hoor ’n vreemde geroggel skuins agter my.

My ma gil.

Ek kyk om en sien my pa se blou gelaat.

Ek sien ook die straal piepie teen sy been afloop…en ek weet niks gaan ooit weer dieselfde wees nie.

1979

My sussie en ek sit in my kamer en plate luister. Ek is pas tuis na my finale jaar op universiteit. Ek het plate wat sy nog nie gehoor het nie. Sy is met skooleksamen besig en neem ‘n breuk.

“Kom kyk wat het jou ma aangevang,” gil my stiefpa in die gang af. Ons vlieg op en hardloop deur na die anderkant van die huis, waar my ma en die nuwe man se kamer is.

Eers sien ons niks, tot hy stom in die middel van die kamer bly staan en wys na haar kant van die bed. Sy lê uitgestrek op die koningsblou mat. Karmoesyn-rooi bloed poel om haar kop. Daar is ‘n wond aan haar regterslaap. Rooi borrels lug syfer by haar mond uit.

Dit is onwerklik.

Bel die ambulans…bel die polisie… bel Ouma. Ek kan nie onthou wie wat gedoen het nie…. ek kan nie onthou hoe lank ons drie gewag het nie.

Die ambulansmanne dra haar op ‘n draagbaar deur die huis – by die voordeur haak haar geliefde goudgeel sunfilter gordyne aan die draagbaar vas, amper asof hulle wil keer dat sy uit die huis geneem word. Asof hulle weet dat sy nooit weer sal terugkom nie…

Post-1979

’n Mens se wêreld verander drasties met die verlies aan ’n ouer, en erger nog aan albei ouers binne kort bestek. Erger nog as jy jonk is. Jou verlede, jou geskiedenis, jou  gevoel van verbintenis – alles is verlore. Die buffer tussen jou en die dood is verwyder.

Ons is van die dak oor ons koppe gestroop – twee keer.

Toe Pa dood is en ons moes verhuis uit die saagmeulhuis, die huis waarin ons vir die eerste keer sedert ons kleintyd weer as ‘n gesinseenheid saam gewoon het. Die skok en seer is getemper deur ‘n steunstelsel – familie en die gemeenskap. Pa se dood het darem skokbrekers ingehad.

Die tweede keer was toe Ma haarself geskiet het.

Na ons ma se dood, was daar geen plek in die wêreld waar ons meer kinders kon wees nie.

Ons ouerhuis en ouers was weg.  Die alleenheid was dadelik sigbaar, ons was net te geskok om dit te sien. Ons eie mense was so onbeholpe om ons te hanteer. Hulle eie skok en seer ook te veel vir hulle.

My ouers se dood het vir baie lank ’n plek aan my binnekant uitgehol – ’n bodemlose gat wat nooit gevul kon word nie. Dit is hoe verlies aan ouers en ‘n ouerhuis voel.

‘n Mens word ‘n emosionele oppotter – vat wat jy kan, so gou as jy kan, of jy dit nodig het of nie, want more is dit weg. Verhoudings, eet, geldmors, alkoholisme, oorprestasie, opgaar– alles pogings om jouself ouerliefde te gee. Skewe maniere om sorg te ervaar. Plaasvervangers vir liefde.

Hoe verander mens dit?

Hou op om  jouself van buite na binne genees in plaas van andersom. Jy maak jouself heel. Jy lê goed af. Die enigste plek is by God, in geloof en die wete dat Hy lank voor ons storie, die storie reeds geskryf het.

Verstaan dat kompulsiwiteit maar desperaatheid op emosionele vlak is. Te veel drank, te veel eet. Leer breek met gewoontes om die leegheid te vul met verkeerde maniere om vir jouself liefde te gee.

Vroue sonder ouers oorpresteer dikwels op verskeie vlakke om lof van vreemdelinge te kry, want daar is nie familie wat dit vir hulle doen nie. Hou op om te dink dat prestasies onthou word. Ek was ‘n voorbok oorpresteerder. Dis ‘n gejaag na wind, en jy boet op ander lewenservaring in – tyd saam met jou kind, jou huwelik en  vriendskappe.

Ek het ook gelees dat ons as gevolg van ons dubbele verlies, ouerloos, net aan onsself verantwoording begin doen het. Veg of vlug. Vlug, waarheen? Om te veg vir oorlewing is die pad. Jy word ‘n rissiepit, skreeuend en vuiste reg om enigiets en enigeen aan te vat en plat te vee wat na ’n bedreiging lyk.

‘n Mens verloor ook jou ingebore intuïsie om die regte besluite te neem.  Die regte ding om te doen word tersyde gestel vir wat ook al as sekuriteit en liefde aangesien word. Dit lei tot oordeelsfoute en duur lesse. Gelukkig word mens ouer, en wyser.

2017

Die waterskeiding ervarings in my lewensstorie is vasgevang in ’n knip van die oog, ’n sekonde. Dit was nou net so, nou is dit anders. Hoe jy voel, wat jy doen, hoe jy dink, wat jy sien is vir ewig verander.

Steenkool het egter nodig om tot die uiterste gelouter te word voor die diamant verskyn.

Op ‘n dag weet jy wie jy is.

Oor tyd getemper deur jou oomblikke en lesse.

Besig om jou lewe te deurleef.

Jy in die groot wye wêreld – uniek en outentiek.

Erica Jongh dig so mooi vir haar kleinsus hieroor.

 For Claudia, Against Narrowness

Erica Jongh

Narrowing life because of the fears,

narrowing it between the dust motes,

narrowing the pink baby

between the green-limbed monsters,

& the drooling idiots,

& the ghosts of the Thalidomide infants,

narrowing hope,

always narrowing hope.

 

Mother sits on one shoulder hissing:

Life is dangerous.

Father sits on the other sighing:

Lucky you.

Grandmother, grandfather, big sister:

You’ll die if you leave us,

you’ll die if you ever leave us.

 

Sweetheart, baby sister,

you’ll die anyway

& so will I.

Even if you walk the wide greensward,

even if you

& your beautiful big belly

embrace the world of men & trees,

even if you moan with pleasure,

& smoke the sweet grass

& feast on strawberries in bed,

you’ll die anyway–

wide or narrow,

you’re going to die.

 

As long as you’re at it,

die wide.

Follow your belly to the green pasture.

Lie down in the sun’s dapple.

Life is not as dangerous

as mother said.

It is more dangerous,

more wide.